Μέρος Δεύτερο
Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
α) Ορισμός, πρωτεργάτες και παράγοντες της εικονομαχίας.
Εικονομαχία ονομάζεται η διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων που συγκλόνισε το Βυζάντιο από τις αρχές του 8ου έως τα μέσα του 9ου αιώνα.
Εικονομάχοι αυτοκράτορες ήταν ο Λέων Γ’ (714-741) και ο Κωνσταντίνος Ε’ (741-775). Επηρεάστηκαν από τις ανεικονικές αντιλήψεις των ιουδαίων και μουσουλμάνων.
Στην απαγόρευση των εικόνων οδήγησαν λόγοι:
– στρατιωτικοί (ανάγκη αντιμετώπισης των Αράβων)
– εσωτερικοί (περιορισμός δύναμης των μοναχών)
– ιδεολογικοί – θρησκευτικοί (δεισιδαιμονίες-υπερβολές)
β) Φάσεις της εικονομαχίας
α’ φάση: 726-787. Στάδια:
– Απομάκρυνση εικόνας Χριστού από τη Χαλκή Πύλη
– Αυτοκρατορικό διάταγμα απαγορεύει τη λατρεία των εικόνων (730)
– Τιμωρούνται οι εικονόφιλοι (εξορίες, φυλακίσεις, δημεύσεις περιουσιών).
– Καταστροφή μονών-προπυργίων εικονολατρίας και διώξεις μοναχών.
Β’ φάση: 815-843:
– Μικρότερη σε ένταση
– Αρχίζει με το Λέοντα Ε’ τον Αρμένιο
– Τελειώνει με την οριστική αναστήλωση των εικόνων (Σύνοδος του 843).
γ) Σημασία της ήττας των εικονοκλαστών.
♦ Η ελληνική πνευματική παράδοση που απέδιδε τη θεία μορφή νίκησε τη μουσουλμανική και ιουδαϊκή ανεικονική παράδοση.
♦ Οι θρησκευτικές διαμάχες τερματίστηκαν
♦ Άρχισε γόνιμη συνεργασία Κράτους-Εκκλησίας
♦ Η Εκκλησία αφοσιώθηκε στο ιεραποστολικό έργο της
♦ Αρχίζει η ακμή των μοναστηριών
♦ Περιορίστηκαν οι υπερβολές στη λατρεία
δ) Συνέπειες της Εικονομαχίας
♦ Ο λαός διχάστηκε
♦ Η Εκκλησία της Ρώμης βρήκε ευκαιρία να στραφεί προς τους Φράγκους ηγεμόνες κι έτσι χάθηκε για το Βυζάντιο
♦ Καταστράφηκαν έργα τέχνης και εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας
♦ Περιορίστηκε η ενασχόληση με τα γράμματα
♦ Καταστράφηκαν τα κείμενα των εικονομάχων μετά το 843, έτος αναστύλωσης των εικόνων.